Wanneer is de generale?

Hoe meer we bezig zijn met de verkiezingen en de volgende periode, hoe meer ik weer tot de ontdekking kom dat we echt nog steeds een systeem in leven proberen te houden, die weer een volgende periode moet overleven. Volgens mij moeten we daar echt nog veel meer aan veranderen. Een systeem verandering. Anders is de gemeente ten dode opgeschreven of wordt er gefuseerd. Dat laatste wil ik absoluut niet.

"De gemeente is een grote uitvoeringsfabriek geworden en gaat dat nog meer worden"

Waarom?
Omdat er meer en meer taken op de gemeente afgekomen zijn en nog gaan komen. De gemeente is een grote uitvoeringsfabriek geworden en gaat dat nog meer worden. En los van al die taken moet alles ook nog eens in een zorgvuldig participatie traject en liefst zo snel mogelijk en met veel minder budget dan toen het nog bij de 'hogere' overheid was ondergebracht. Een fabriek wat overeenkomt met vele productie bedrijven of fabrieken. En daar trek ik graag een parallel met bijvoorbeeld de bouw, zoals ik vaak ook verwoord heb in deze blogs over LEAN en BIM.

Waar zie ik dan de parallel?
In de bouw zien we het verleggen van taken en verantwoordelijkheden naar de aannemer. Taken die nog eens voorbereid en uitgevoerd dienen te worden in een zeer korte tijd. Tenslotte wil de opdrachtgever gisteren starten en morgen opgeleverd hebben. Op een gegeven moment wordt het moeilijk om nog echt aan de hoofdtaak bouwen toe te komen. En zijn we in de loop van de jaren ook allerlei functies gaan bedenken om dit toch goed te kunnen doen. Om nog maar niet te spreken over de hoeveelheid aan fouten en hoge faalkosten in de bouw en het afnemen van het aantal handen.
Mijn collega en ik hielden hier kort geleden een sprekende presentatie over binnen ons bedrijf. Het opent ogen.

En hoe zie ik dat dan in de gemeente?
Ik moet wel zeggen dat in de gemeente een extra moeilijkheidsgraad is in de vorm van democratie en hoe we alles bestuurlijk hebben ingericht.
Laat ik starten met het schetsen van onze lokale democratie en de verkiezingen die er aan komen.

Op zich is de democratie die het uitstraalt mooi en nodig. Maar de afgelopen periodes ook steeds moeilijker geworden om te organiseren en door partijen in te vullen. Ik schets de volgende situatie:

1. Een jaar voor de verkiezingen gaan politieke partijen om zich heen kijken en bedenken wie gaan er volgende periode door en wie gaat wat doen? Iedereen komt tot de ontdekking dat de huidige raads- en steunfractieleden uitgeblust zijn van het aantal vergaderingen en de energie die ze er de afgelopen tijd ingestoken hebben. Ieder op zijn of haar manier. Veel positiviteit zal je niet zien. Maar dat er aan de verkiezingen meegedaan moet daar ziet iedereen de noodzaak van in, want dat hoort er tenslotte bij;
2. Paar maanden voor de verkiezingen heb je als het mee zit een aantal mensen die aangegeven hebben de kar te willen trekken en mensen te gaan benaderen en een programma te schrijven. Mensen worden benaderd die een rol zouden willen spelen in een volgende periode. Sommigen die de afgelopen periode hebben laten zien betrokken te zijn bij hun leefomgeving of vaak door tegenstand op een bepaald onderwerp hebben bedacht "ik moet het ander gaan doen". Mensen die zeggen dat ze het druk hebben zijn de mensen die uiteindelijk bereid zijn om meer te doen. Of mensen die (noodgedwongen) door gaan. Treffend is het bericht laatst van de NOS. Dat drie kwart doorgaat is niet uit weelde. Het is noodzaak. Om de boel in leven te houden. En anders doet met helemaal niet mee wat ook zo maar zou kunnen. Bijvoorbeeld in Hardinxveld-Giessendam of Zundert. Ook wij hebben daar bij oprichting van PRO mee te maken gehad;
3. Uiteindelijk komen er toch mensen op de lijst. Als het mee zit is er ook nog iemand zo gek om de lijst aan te voeren (want niemand wilde tenslotte). Nog even iets meer tijd besteden aan zijn / haar raadsfunctie door een paar maanden voor de verkiezingen de poten uit het lijf te rennen. Als het tegenzit moet diegene van zijn dagelijks werk naar allerlei zaaltjes om als zeikpaal te fungeren. Word je ineens in een zaal gezet en ben je verantwoordelijk voor alles wat maar mis gaat in die gemeente. Waar zijn de ambtenaren? Waar is het college? Waar is de rest van de raad? En de mensen die erop af komen hebben al binding met het systeem, weten dondersgoed hoe het werkt en schreeuwen om het hardst. En de enkeling die 'zweeft' denkt, "wat doe ik hier". 
4. De mensen op de lijst trekken stemmen. Op basis van hopelijk inhoud. Een verkiezingsprogramma of hetgeen ze al hebben gedaan in de afgelopen periode worden zij gekozen. Hopelijk inhoud want het gros kiest gewoon iemand die hij sympathiek vind of een maand ervoor een in zijn/ haar ogen het juiste besluit heeft genomen op een breed uitgemeten onderwerp in de krant. Dat laatste is gewoon waar.
5. Dan komen er mensen in de raad die een partij vertegenwoordigingen. De grootste partij gaat formeren. Leggen de verkiezingsprogramma's naast elkaar, werken aan een akkoord en gaan mensen vanuit hun partij in een college zetten. Mensen die jaren meelopen worden neergezet op een plek die men vindt wat goed is en als het meezit is hij/zij ook nog eens een goede bestuurder;
6. Nieuwe raadsleden gaan aan het werk.
1. Gaan een jaar inwerken. Dossiers vreten. Aan de politiek ruiken;
2. Gaan het tweede jaar zien dat ze invloed kunnen hebben. Zien hoe het werkt en roepen vooral hoe het anders moet;
3. Het derde jaar gaan ze dit terug zien komen in beleid. Of ze zien in hun ogen iets niet gebeuren en gooien met amendementen en moties bij het leven;
4. En het vierde jaar zien ze als het mee zit wat terug. Worden afgerekend op hoe ze acteren in de raad of het gesprek voeren, maar gaan met hun betrokkenheid, inhoud, kennis en kunde onder hun arm gefrustreerd naar huis. 
7. Beleid wat is ingezet komt terug op bepaalde onderwerpen. Hier komen, na voorbereiding op het gemeentehuis in een termijn van een jaar, raadsvoorstellen voor op de agenda van de raad. Alles wat het college en uitvoering hebben gedaan wordt nog eens dunnetjes overgedaan. En als het meezit besluit de raad hetzelfde als wat het college en uitvoering hebben voorbereid. Als het tegenzit besluit de raad negatief en heb je gefrustreerde inwoners en ambtenaren. Je hoeft geen bestuurlijke verantwoordelijkheid te nemen. En we hebben tenslotte een duaal systeem;
8. Over ieder onderwerp wordt naast de uitvoering door ambtenaren ook nog eens van alles opgetuigd om de raadsleden te dienen. Zij moeten tenslotte ook meegenomen worden om te voorkomen dat het verkeerde besluit genomen wordt en vervolgens zitten fracties 2x te vergaderen in een week en komen zij aan het echte werk: volksvertegenwoordigen, niet toe. Om uiteindelijk een besluit te nemen die is zoals die is. Soms vieren principes ineens hoogtij tijdens de besluitvorming en inconsequentie is van alledag en wordt geaccepteerd. In sommige gevallen 'winnen' de voorstanders en in sommige gevallen de 'tegenstanders'. Los van in welk kamp je ook zit er zijn altijd verliezers. Verliezers van het proces en het systeem;
9. En dan begint na 3 jaar het circus weer opnieuw. Gaat men werken aan de verkiezingen. Gaat men in de raad of ernaast debatten voeren over wie vooral niets heeft gedaan en elkaar daarop afvallen. En gaat men nog grotere tegenstellingen creëren op onderwerpen, waarvan iedereen hetzelfde vindt. Dat is de gang van zaken. Dat is nu. Dat is hoe het gaat.

En neem van mij aan, zo gaat het in alle gemeentes en bij alle partijen in heel het land! Wie dit ontkent of niet herkend heeft een bord voor zijn/ haar kop.

Wat kan je voorzichtig concluderen van bovenstaande? 

• we zitten blijkbaar in een systeem wat niet voor elkaar krijgt om daadwerkelijk mensen met kennis en kunde mee te nemen;

• mensen die daadwerkelijk die kennis en kunde bezitten en zouden moeten inbrengen lopen weg. Als het mee zit gaan ze een keer participeren, maar zijn daarna gefrustreerd en participeren niet meer of richten een partij op uit onvrede of gaan in een partij die op dat moment zijn/ haar standpunt had verdedigd;

• de grootste schreeuwers (zowel voor als tegen) krijgen hun zin en gelijk en politieke dieren hebben een podium voor zichzelf; 

• er is geen regie over het geheel en langere periode en maakt je bestuurlijk onbetrouwbaar, zowel in het college als in de raad;

• initiatieven stranden als de besluitvorming nog moet plaats vinden onder invloed van diverse belangen en stemmingmakers.

In de berichtgeving van de NOS worden zelfs over en weer verwijten gemaakt tussen raadsleden van diverse partijen. Over "het lage niveau van de gemeenteraad en dan vooral bij lokale partijen". Haha.
Het is maar wat je onder laag niveau verstaat en wat je van ze verwacht, toch?

Wat verwachten we nu dan van raadsleden?
Op dit moment misschien wel teveel. Ze moeten alles weten. Over allerlei kennis beschikken. Ze moeten kunnen debatteren. Ze moeten de pers te woord staan met boze inwoners om kunnen gaan. Invloeden en belangen goed af kunnen wegen. Dikke huid hebben en zich op iedere verjaardag verantwoorden over het gevoerde beleid. Veel vergaderen en stukken lezen. En ieder jaar wordt weer het zelfde geconcludeerd in de onderzoeken onder deze raadsleden. Raadsleden zijn druk.
Maar druk waarmee?
Dat moeten ze allemaal doen naast het hebben van een fulltime baan of bedrijf. Krijgen hiervoor een vrijwilligersvergoeding van een paar honderd euro, afhankelijk van het inwonersaantal van de gemeente. Be- lach -e- lijk! Toch?

"Een beloning op basis van inwonersaantal zoals de wet voorschrijft is gewoon belachelijk. Als je ziet waar raadsleden nu mee bezig zijn dan heeft dat niks te maken met de grootte van de gemeente. Mijn stelling is zelfs dat raadsleden van kleinere gemeentes meer zouden moeten ontvangen"

Ik heb respect voor ieder raadslid in een gemeente en in het bijzonder bij ons in de gemeenteraad ,omdat ik die ken. Ieder raadslid die er zit, en dat meen ik oprecht, vanuit de beste intenties en bedoelingen, probeert het goede te doen, voor zijn/ haar gemeente.

Hou op met overdreven veel aandacht te besteden aan integriteit binnen de raad, want daar zit het probleem niet. Ik word geïrriteerd van sommige belangenverenigingen als raadslid.nu en VNG die dit goedbedoeld elke keer op de agenda zetten. Ga het anders organiseren zodat je de juiste mensen krijgt. Daar zit het echte probleem!

Ten tonele
Wat we volgens mij nodig hebben is een structuur verandering met goede regie van en coördinatie over de kennis en kunde die in alle lagen van de gemeente zit. En goede regie over de gemeente als geheel. En de gemeente zijn we allemaal. Van ambtenaar die uiteindelijk het werk levert tot de inwoner die de input levert en de belangrijkste laag vormen. Dat betekent ook dat we niet alles dubbel moeten gaan zitten doen.

Overigens niet te verwarren met de term "regiegemeente" wat we op dit moment (proberen te) zijn, waar het vooral over extern invullen van taken gaat.

Ik gebruik graag een toneel uitvoering als metafoor. En dan niet de uitvoering zoals de raad af en toe wordt verweten. Als ik de afgelopen raadsperiode trouwens terug zou draaien dan zou je overigens ook over een film kunnen spreken.

Een toneelstuk heeft een producer die een regisseur heeft aangesteld om de rollen op de juiste plek te zetten. Die rollen kunnen raadsleden zijn , maar juist ook de inwoners. Een rol kan weggelegd zijn voor iemand die een onderwerp of afdeling coördineert. De boel regelt en zorgt dat alles op het juiste moment en manier gebeurd. Maar de belangrijkste rollen zijn de mensen die het moeten doen. De inwoners die input leveren. Of de ambtenaren die er wat moois van maken.

Hoe richt je dat dan zo'n structuur verandering (met regisseurs en coördinatoren) en nieuw bestuurlijk systeem in?
Nou dan filosofeer ik gewoon wat door en begin ik gewoon bij wat onderdelen van ons bestuurlijk systeem. en begin ik graag met de kosten en de beloningen. Waarom? Omdat kosten altijd prikkelen. De kosten van ons totale systeem. Bron is uiteraard de begroting van Kaag en Braassem.
Op basis van de totale begroting (onderverdeeld in 3 programma's) van Kaag en Braassem (ca. 56 miljoen) hebben we de volgende hoofdposten verdeeld:

Raad en college: €1.012.928,-
Griffie: €298.389,-
Programma managers en gemeente secretaris: (geschatte post) ca. €320.000,-
Totaal van deze posten €1.631.317,-.

Gooi deze budgetten op een hoop en richt het anders in met regisseurs en coordiatoren .

Beoordeel en beloon op basis van het werk wat geleverd wordt en niet op basis van een plek die je toevallig gekregen hebt.

Bestuur
Burgemeester en wethouders (college)
Een burgemeester wordt in Nederland door de Kroon benoemd, nadat het kabinet met de benoeming heeft ingestemd op grond van een voordracht door de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties gebaseerd op een aanbeveling van de gemeenteraad van de bewuste gemeente. De burgemeester komt altijd uit een pool van bestuurders van landelijke partijen.
De burgemeester heeft meerdere functies (zoals voorzitter raad en college), maar ziet vooral toe op het grotere geheel en meerdere raadsperiodes. Dat laatste is wel zo verstandig.
Wethouders worden benoemd door de raad. Helaas altijd uit een partij waar ze uit komen en niet op basis van bestuurlijke ervaring, kennis en kunde.
Dit zou anders moeten. Zij vormen wellicht de regisseurs van onze gemeente. De hoofdregisseur over het geheel en programma regisseurs binnen de te verdelen programma's en onderdelen. Bij betreffende programma's heb je vervolgens coördinatoren die de boel moet coördineren. De verschillende rollen worden beloond naar werkzaamheid en taken. De beste man of vrouw op de juiste plek. En op basis daarvan belonen en afrekenen. Wat mij betreft zo min mogelijk tussenlagen, maar mensen die andere mensen op de juiste plek kunnen zetten. Niet EN bestuurders EN managers EN teamleiders EN chefs.

Raadsleden
Raadsleden zijn de 'bazen' van een gemeente. Zij bepalen uiteindelijk wat er gebeurd. Daarnaast zijn raadsleden betrokken inwoners die de afgelopen jaren behoorlijk wat op zich hebben genomen. De één lijdt (knipoog) een fractie de ander geeft alleen zijn input op een onderwerp. De één zorgt voor de communicatie binnen zijn/ haar partij de ander bezoekt de vergaderingen van dorpsraden. Druk? Ja, zeer zeker, maar druk waarmee?

Ze worden gekozen en dat is je democratie. En dat is goed en zou moeten blijven. Maar de echte eigenaren van de gemeente zijn uiteindelijk de inwoners en de gemeenschap als geheel. Daar zit de echte kennis en kunde. Daar moet de beloning zitten. Bedenk een systeem, zoals bijvoorbeeld PROpinie, dat je ook weet welke mensen dit zijn en op welke onderwerpen ze input willen leveren.

Wat mij betreft moeten raadsleden op zijn hoogst souffleurs zijn. Kijken zij op de zijlijn mee. Worden ze gekozen op basis van wat? Op basis van de juiste doorsnee uit de samenleving. Desnoods loten op basis van een mooie pool met mensen. Een eer om het te mogen vervullen. In die rol zou je raadsleden niet hoeven te vergoeden voor deze eervolle taak.

"Kies raadsleden op wat ze kunnen , doen en willen. Organiseer desnoods een loterij op basis van een mooie pool met mensen als je een perfecte doorsnee van de samenleving wil hebben."

En wil je meer doen? Omdat je tenslotte ook belanghebbende ben of betrokken bij je leefomgeving, wat raadsleden over het algemeen ook zijn, dan krijg je een extra rol. En daar wordt je voor beloond. Net als iedere andere inwoner binnen een kern of wijk, die aan de voorkant invloed uit moet oefenen.

Het moet weer een eer zijn om het doen en beloond naar ratio van werk. En dat werk zou minimaal moeten zijn. Je zou in plaats van twee keer vergaderen per week twee tot maximaal vier keer in het jaar bijéén kunnen komen. Beoordelen of de gemeente als geheel op het goede spoor zit. Zo nodig bijsturen. Mennen. Als een ruiter op een paard. En verder niet. En als je het dan echt op die manier inricht dan hoef je raadsleden zelfs niet financieel te belonen.

"De hele partijen structuur moet komen te vervallen"

Partijen
De hele partijen structuur, die moet komen te vervallen. Je stemt nu op een partij EN een persoon. Dit gaat al niet samen. Daar waar je vind dat een partij iets uitdraagt, hoeft dat niet te beteken dat de persoon die je kiest, dat ook daadwerkelijk doet en andersom. Daarnaast wordt er vaak niet op kennis en kunde gekozen. Jammer, want die is er genoeg.
En dan heb je nog de landelijke partijen. De leden van deze partijen hebben het nog moeilijker, want die krijgen nog allerlei zaken mee vanuit hun landelijke partij. Vaak ook een negatieve stempel. Beleid wat niets te maken heeft met de lokale keuzes die gemaakt moeten worden. Zonde, want mensen zijn dan al gekleurd voordat ze iets moeten beoordelen.

Draai het om. Geen partijen maar mensen waarvan je weet wat ze willen, kunnen en betrokken zijn beoordelen of iets goed gebeurd of niet, volgens het plan voor een aantal jaar wat vooraf is voorbereid en geschreven.
Je hoeft daarnaast ook geen extra zaken rondom deze fracties op te tuigen. Fractie vergaderingen die bepaald worden op basis van de mensen die in de fractie zitten. Allemaal dubbel op.

"Werk samen met de inwoners aan een raadsopdracht op hoofdlijnen en meerdere jaren. Verdeel daarin de aandachtsgebieden per raadslid en zorg dat de besluitvormingsmomenten tussendoor zo minimaal mogelijk zijn". 

Uiteraard kan je wel lid zijn van een landelijke partij (als deze partij het toestaat) om aan te geven waar je basis ligt.

Griffie
Raadsleden en fracties worden ondersteund door een orgaan dat heet de griffie. Voor ons werk als raadslid momenteel een heel belangrijke taak. Want we hebben er tenslotte ook nog een volledige baan ernaast. De ogen en oren op het gemeentehuis, waar we heel veel van verwachten, maar door de manier van werken en de hoeveelheid aan onderwerpen en zaken wordt ook deze dienst overvol en belast. De griffie wordt nog belangrijker dan het ambtelijk apparaat. En de raad is in allerijl zo bescheiden om hier niet al teveel aan te spenderen.
Deze dienst is bedacht om het duale systeem meer vorm te geven. De werkgever van de griffie is de raad. De griffie ondersteunt de raad in haar werkzaamheden. Intussen doet ook de griffie meer dan dat. Terwijl taken ook elders in de organisatie liggen. Er worden zaken dubbel gedaan. De inwoners weet niet meer waar ze moeten zijn. Daarnaast heeft een raadslid geen tijd om zijn werkgeversrol goed te kunnen vervullen. Ook deze afdeling kan onderdeel worden van het geheel.

Andere overheden
En dan wil ik het eigenlijk nog niet hebben over het afschaffen van de provincies en hoogheemraadschappen. De eerste zie ik als een overbodig belastende tussenlaag en de ander meer als een uitvoeringsinstantie die niet politiek beïnvloed zou moeten zijn. Om over de kosten rondom deze bestuursvormen, maar niet te praten.

Vergaderen
En dan heb je de eindeloze vergaderingen en overleggen. Nodig? Nee. Als je dus echt de kennis en kunde uit de inwoners wil halen en dit echt aan de voorkant, door college en ambtenaren, geregeld wil hebt, dan heb je daar als raadslid niet veel meer van te vinden toch? Je controleert je eigen kaders op hoofdlijnen, of de juiste vorm van participatie is gekozen en de voorkant op de juiste manier is gevonden. En that's it. Je laat de uitvoering vooral daar waar het hoort en zorgt dat niet alle wiswasjes op de agenda van de raad hoeven. Zodat je voor die besluitvorming 3x / jaar bij elkaar komt op een manier die toegankelijk en laagdrepelig is. Dus niet in een hoefijzer met microfoons, maar aan sta tafels en met inwoners.
En vooral de participatie niet overdoen als raad.
Rondom bijvoorbeeld bestemmingsplannen (wat in de toekomst toch vervalt als de nieuwe omgevingswet er is) ,waar we er behoorlijk wat van hebben, doe je de besluitvorming apart op 1 avond.

Wet is wet
Uiteraard botsen al deze ideeën enorm met de wet. Dat geef ik toe. Maar voor mij geen reden om hier toch niet verder over na te denken. De wet bepalen we zelf en moet dan worden aangepast. Dat zou mijn inzet zijn .

"De wet moet op onderdelen worden aangepast om een verandering van structuur mogelijk te maken"

Volgens mij moeten we de komende periode ook hier aan gaan werken met elkaar. En dan begin ik graag bij mezelf en de partij waar ik op dit moment, op alle fronten, mijn energie in steek. Is deze blog af? Nee nog niet. Ik denk dat er nog genoeg te filosoferen valt hierover.

In mijn brief aan de kandidaatstellingscommissie verwijs ik naar deze blog en ambieer ik de regisseur van PRO te willen zijn. De rollen verdelen aan de hand van de plannen voor de komende jaren.

Hopelijk krijg ik die rol en kan ik naast onze eigen ambities ook werken aan verandering van het groter geheel.